Hệ thống giáo dục Đức rất khác so với nền giáo dục của các quốc gia khác, nhưng lại sản sinh ra nhiều sinh viên có thành tích cao. Đa số sinh viên Đức theo học các trường công lập. Toàn bộ he thong giao duc Duc, bao gồm cả các trường đại học, chấp nhận học sinh và sinh viên sinh nước ngoài. Các trường học ở đây luôn dạy bằng tiếng Đức, không quá khó với người mới bắt đầu, nhưng sẽ thành vấn đề khi học lên các bậc cao hơn. Bên cạnh đó ở Đức cũng có nhiều trường tư. Mặc dù giáo dục được phân quyền cho liên bang, và hệ thống giáo dục Đức ở mỗi bang cũng khác nhau, chúng ta vẫn có thể tổng hợp lại hệ thống trường học tại Đức.
Trẻ em từ ba đến sáu tuổi, có thể đi học mẫu giáo. Sau đó, các em học sinh sẽ theo học bắt buộc tại trường phổ thông ở Đức trong vòng 9 đến 10 năm. Từ lớp 1 đến lớp 4, trẻ em theo học trường tiểu học (Grundschule), nơi mà các môn học được giảng dạy giống nhau tại tất cả các vùng. Từ năm lớp 5, học sinh được phân loại (theo khả năng học và mong muốn của gia đình) để nhập học vào một trong ba loại trường khác nhau: Hauptschule, Realschule hoặc Gymnasium. Giáo viên tại trường tiểu học Grundschule giới thiệu học sinh một trường cụ thể dựa trên thành tích học tập, sự tự tin và khả năng làm việc độc lập. Tuy nhiên, ở hầu hết các tiểu bang, phụ huynh là người sẽ quyết định con em mình sẽ học trường nào.
Đức có phải một đất nước an toàn cho du học sinh?
Kindergarten – Trường mẫu giáo ở Đức
Trường mẫu giáo (Kindergarten) ở Đức là một cơ sở giáo dục dành cho trẻ em từ 3 đến 6 tuổi. Mục tiêu chính của trường mẫu giáo là giúp trẻ phát triển các kỹ năng xã hội, nhận thức và vận động thông qua các hoạt động vui chơi, học tập và khám phá.
Hệ thống trường mẫu giáo ở Đức được chia thành hai loại chính:
-
Nhà trẻ (Kinderkrippe): Dành cho trẻ em từ 6 tháng đến 3 tuổi. Nhà trẻ tập trung vào việc chăm sóc trẻ em và tạo điều kiện cho trẻ phát triển các kỹ năng vận động cơ bản và kỹ năng giao tiếp.
-
Trường mẫu giáo (Kindergarten): Dành cho trẻ em từ 3 đến 6 tuổi. Trường mẫu giáo tập trung vào việc chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 thông qua các hoạt động học tập và phát triển toàn diện.
Tham gia trường mẫu giáo là không bắt buộc trong hệ thống giáo dục Đức, nhưng hầu hết trẻ em đều đến trường. Cha mẹ có thể chọn gửi con mình đến trường mẫu giáo công lập hoặc tư thục. Trường mẫu giáo công lập được tài trợ bởi chính phủ và miễn phí hoặc có chi phí thấp, trong khi trường mẫu giáo tư thục thường có học phí cao hơn.
Năm học tại trường mẫu giáo ở Đức thường bắt đầu vào tháng 8 hoặc tháng 9 và kết thúc vào tháng 7 hoặc tháng 8. Trẻ em thường đi học từ 25 đến 30 giờ mỗi tuần, chia thành 5 ngày trong tuần.
Chương trình học tại trường mẫu giáo ở Đức thường bao gồm:
- Hoạt động vui chơi: Trẻ em tham gia các hoạt động vui chơi sáng tạo và có hướng dẫn để phát triển các kỹ năng vận động, nhận thức và xã hội.
- Học tập: Trẻ em học các kỹ năng cơ bản như đếm, nhận biết chữ cái và màu sắc.
- Hoạt động ngoài trời: Trẻ em dành thời gian chơi ngoài trời để phát triển thể chất và kết nối với thiên nhiên.
- Hoạt động nghệ thuật: Trẻ em tham gia các hoạt động nghệ thuật như vẽ tranh, hát và múa để phát triển khả năng sáng tạo và thể hiện bản thân.
Ngoài ra, các trường mẫu giáo ở Đức còn có thể cung cấp các dịch vụ khác như:
- Bữa ăn: Một số trường mẫu giáo cung cấp bữa trưa và bữa ăn nhẹ cho trẻ em.
- Chăm sóc sau giờ học: Một số trường mẫu giáo cung cấp dịch vụ chăm sóc sau giờ học cho trẻ em.
- Hỗ trợ trẻ em khuyết tật: Một số trường mẫu giáo có chương trình đặc biệt để hỗ trợ trẻ em khuyết tật.
Grundschule – Trường tiểu học
Grundschule là trường tiểu học ở Đức, dành cho trẻ em từ 6 đến 10 tuổi. Mục tiêu chính của Grundschule là cung cấp cho trẻ em nền tảng giáo dục cơ bản để chuẩn bị cho bậc trung học. Trường tiểu học là bắt buộc trong hệ thống giáo dục Đức bậc phổ thông.
Hệ thống giáo dục tiểu học ở Đức:
- Thời gian học tập: 4 năm (có thể là 6 năm ở hai bang Berlin và Brandenburg).
- Cấu trúc chương trình học:
- Lớp 1 và 2: Tập trung vào các môn học cơ bản như tiếng Đức, toán học, khoa học, âm nhạc, nghệ thuật và thể dục thể thao.
- Lớp 3 và 4: Bắt đầu học tiếng Anh như ngoại ngữ thứ nhất. Có thể có thêm các môn học lựa chọn như tiếng Pháp, tiếng Latin hoặc tiếng Tây Ban Nha.
- Phương pháp giảng dạy:
- Tập trung vào việc học tập thông qua các hoạt động thực tiễn và vui chơi.
- Sử dụng nhiều phương pháp giảng dạy đa dạng như giảng dạy trực tiếp, học tập theo nhóm và học tập dự án.
- Khuyến khích học sinh phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề.
- Đánh giá học tập:
- Kết hợp đánh giá thông qua bài kiểm tra, bài tập về nhà và quan sát.
- Hướng đến đánh giá năng lực và sự tiến bộ của học sinh hơn là so sánh với các bạn khác.
Một số điểm khác biệt giữa trường tiểu học ở Đức và Việt Nam:
- Học sinh bắt đầu đi học muộn hơn: Ở Đức, trẻ em bắt đầu đi học tiểu học khi 6-7 tuổi, trong khi ở Việt Nam là 6 tuổi.
- Ít bài tập về nhà hơn: Học sinh Đức thường có ít bài tập về nhà hơn học sinh Việt Nam.
- Học nhiều môn học hơn: Chương trình học tiểu học ở Đức bao gồm nhiều môn học hơn so với chương trình học tiểu học ở Việt Nam, chẳng hạn như tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Latin hoặc tiếng Tây Ban Nha.
- Ít kỳ thi hơn: Học sinh Đức không phải thi nhiều kỳ thi như học sinh Việt Nam.
- Học sinh được khuyến khích phát triển bản thân: Hệ thống giáo dục tiểu học ở Đức tập trung vào việc giúp học sinh phát triển bản thân, khám phá sở thích và tiềm năng của mình.
Chi phí cho trường tiểu học ở Đức:
- Miễn phí: Trường tiểu học công lập ở Đức hoàn toàn miễn phí cho tất cả học sinh.
- Sách vở và đồ dùng học tập: Cha mẹ có thể phải trả một khoản phí nhỏ cho sách vở và đồ dùng học tập.
- Hoạt động ngoại khóa: Một số trường có thể thu phí cho các hoạt động ngoại khóa như tham quan, dã ngoại hoặc các câu lạc bộ.
Hệ thống giáo dục Đức cấp 2 và cấp 3
Đi học cấp 2 và cấp 3 là bắt buộc trong hệ thống giáo dục Đức bậc phổ thông. Học sinh sẽ được phân loại dựa vào lực học trong các loại trường sau:
Hauptschule – trường cấp 2
Trường Hauptschule là trường có chương trình học phổ thông đại trà, cung cấp các kiến thức nền tảng cơ bản, dành cho các học sinh học lực trung bình, không xét tuyển được vào các trường tốt hơn.
Các Hauptschule (lớp 5-9 hoặc từ 5-10) dạy cùng các môn như Realschule và Gymnasium, nhưng với tốc độ chậm hơn và có thêm một số khóa học hướng nghiệp. Học sinh sẽ được định hướng học nghề cho đến khi 18 tuổi,
Realschule – Trường cấp 2 cho học sinh khá
Realschule cũng giảng dạy các kiến thức cơ bản, tuy nhiên đây là nhóm trường được phân bậc cao hơn Hauptschule trong hệ thống giáo dục Đức. Học sinh sẽ học với tốc độ nhanh hơn. Realschule bao gồm từ lớp 5 đến lớp 10 ở hầu hết các bang, học sinh hướng đến học nghề sau này.
Tuy nhiên khác với Hauptschule, các em có kết quả học tập xuất sắc tại Realschule có thể chuyển sang Gymnasium từ lớp 11. Đây là điểm khác biệt duy nhất giữa Hauptschule và Realschule
Gymnasium – Trường chuyên dành cho học sinh giỏi và xuất sắc
Trường Gymnasium bao gồm cả cấp 2 và cấp 3, tức là từ lớp 5 đến lớp 12, tiếp nhận những học sinh khá giỏi hoặc các em có nhu cầu học lên đại học sau này. Đây là loại trường rất đặc biệt trong hệ thống giáo dục Đức bậc phổ thông.
Trường Gymnasium cấp bằng Abitur (bằng tốt nghiệp cấp 3), chuẩn bị cho các em theo học đại học (Universitaet) hoặc một bằng kép về học nghề. Chương trình giảng dạy khác nhau giữa các trường, nhưng thường bao gồm tiếng Đức, toán, khoa học máy tính, vật lý, hóa học, sinh học, địa lý, nghệ thuật (thủ công mỹ nghệ và thiết kế), âm nhạc, lịch sử, triết học, công dân, xã hội học và một số ngoại ngữ khác: tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, v.v…. Một số bang yêu cầu các em học hết năm lớp 12, một số khác lại đòi hỏi học đến lớp 13, sau đó mới cấp bằng Abitur. Đây được coi là tấm giấy thông hành để học sinh bước vào tất cả các trường đại học tại Đức và không yêu cầu phải học dự bị.
Gesamtschule – Trường phổ thông tổng hợp
Đây là loại hình trường cấp 2 thay thế cho Hauptschule và Realschule trong hệ thống giáo dục Đức. Trường Gesamtschule chỉ có tại một số bang của Đức. Học sinh từ lớp 5 đến lớp 10 có thể theo học tại đây. Điểm khác biệt của Gesamtschule là nó sẽ cấp chứng chỉ dựa theo trình độ của học sinh, có thể là Hauptschul-Certificate với các em học khá và Realschul-Certificate với các em học giỏi và xuất sắc.
Berufsschule – Trường dạy nghề
Nếu như Realschule, Hauptschule và Gesamtschule vẫn dạy kiến thức phổ thông, Berufschule sẽ cung cấp kiến thức nền tảng song song với học nghề bán thời gian. Học sinh hoàn thành thành công một chương trình học nghề sẽ đạt được chứng nhận trong một lĩnh vực cụ thể ví dụ như kinh doanh, cắt tóc, gội đầu… Những trường Berufschule ở Đức không liên quan đến liêng bang, mà chịu sự quản lý trực tiếp của chính phủ, ngành kinh tế và các tổ chức nghiệp đoàn.
Berufschule là loại hình trường ứng dụng thực tế mạnh mẽ nhất trong hệ thống giáo dục ở Đức.
Họ sinh ở Đức bắt buộc theo học ít nhất 9 năm, dù là học tại loại hình giáo dục nào. Ví dụ, một học sinh bỏ học Gymnasium, phải ghi danh vào một Realschule hoặc Hauptschule cho đến chín năm để hoàn thành nốt bậc học phổ thông. Học sinh được yêu cầu học tối thiểu một ngoại ngữ trong ít nhất năm năm. Nếu ai theo học Gymnasium phải biết ít nhất hai ngoại ngữ.
Khung thời gian học trong hệ thống giáo dục Đức bậc phổ thông
Ngày học
Các trường công lập ở Đức thường bắt đầu vào buổi sáng. Các lớp học diễn ra từ 7:30 sáng và có thể kết thúc từ 12 giờ trưa đến 1:30 chiều. Thời gian học thường là 45 phút với thời gian nghỉ ngắn. Tuy nhiên, trong những năm gần đây một số trường học (Ganztagsschule) giảng dạy cả ngày. Các giờ bổ sung có thể được sử dụng để làm bài tập ở nhà hoặc tham gia vào các hoạt động ngoại khóa khác nhau. Với việc học nhiều giờ hơn, trong trường sẽ có căng-tin để các em học sinh ăn trưa và ăn chiều. Các em phải làm khá nhiều bài tập về nhà theo các chủ đề: đọc, viết và giải toán. Chương trình giảng dạy mở rộng khi học sinh chuyển từ Grundschule và phụ thuộc vào các loại hình trường cấp 2 mà các em theo học.
Năm học
Năm học bao gồm hai học kỳ và thường bắt đầu từ khoảng giữa đến cuối tháng Tám. Có thời gian nghỉ dài hơn vào dịp Giáng sinh và vào mùa hè. Nghỉ ngắn hơn là vào dịp lễ Phục Sinh và vào mùa thu. Vào ngày lễ các trường đều cho học sinh nghỉ học. Kỳ nghỉ Giáng sinh thường là 2 tuần và nghỉ hè là khoảng 6 tuần. Ngày chính xác của các kỳ nghỉ sẽ được Liên bang quyết định.
Đọc thêm: Hệ thống y tế và khám chữa bệnh ở Đức
Hệ thống giáo dục Đức cho học sinh đặc biệt
Có nhiều trường khác nhau cho học sinh có nhu cầu đặc biệt gọi là Sonderschule hoặc Förderschule. Tùy thuộc vào nhu cầu của cá nhân và số lượng tuyển sinh của trường, học sinh có thể theo học một trong những trường đặc biệt. Các trường này có đội ngũ giáo viên được đào tạo đặc biệt và thường có tỷ lệ học sinh nhỏ hơn giáo viên so với các trường thông thường. Một số học sinh có nguyện vọng riêng sẽ được học tích hợp vào một Hauptschule hoặc Gesamtschule.
Trường tư thục
Có nhiều loại trường tư thục khác nhau ở Đức. Các trường này thường tính học phí (đa phần là cao từ 500 Euro/ tháng) và đào tạo các khóa học khác nhau để học sinh có thể lấy bằng Abitur Đức cũng như các bằng cấp và chứng chỉ khác khi kết thúc học cấp 3 tại Đức.
Trường nội trú
Các Internat là trường nội trú Đức. Có hàng trăm trường nội trú ở Đức cung cấp một loạt các chương trình nghiên cứu. Hầu hết đều cấp bằng Abitur và có thể cung cấp các khóa học chuyên ngành bổ sung trong các môn học khác nhau. Có trường Internat thể dục thể thao, Internat âm nhạc cũng như Internat chuyên về các lĩnh vực khác. Ngoài ra còn có một số trường nội trú riêng biệt dành cho nam và nữ.
Trường Quốc tế
Hàng chục trường quốc tế ở Đức thường cung cấp các khóa học bằng tiếng Anh dẫn đến một IBO hoặc bằng tốt nghiệp khác hoặc chứng chỉ cho phép sinh viên tiếp tục học cao đẳng hoặc đại học.
=> Xem thêm bài viết về các trường quốc tế ở Đức
Các trường về tôn giáo tại Đức
Có nhiều trường tư thục về đạo Tin Lành và Công giáo đào tạo theo chương trình học để lấy bằng Abitur chuẩn của Đức, trong đó sẽ giảng dạy các môn học về tôn giáo.
Trường học tại nhà – Homeschool
Học tại nhà là bất hợp pháp ở Đức. Luật pháp yêu cầu học sinh theo học các trường công lập hoặc trường tư được công nhận trong hệ thống giáo dục Đức.
Giáo dục đại học – Học đại học ở Đức
Có nhiều loại trường đại học. Các trường đại học cổ điển, theo truyền thống Alexander von Humboldt, cung cấp một nền giáo dục tổng quát rộng rãi và sinh viên thường theo học trong tối đa sáu năm (đối với ngành Y khoa). Tuy nhiên, trong những năm gần đây đã có những thay đổi trong chương trình giảng dạy cho phép sinh viên đại học lấy bằng Cử nhân sau 4 năm. Các trường đại học kỹ thuật (Technische Hochschulen) hướng tới mục tiêu đào tạo sinh viên cho các nghề nghiệp cụ thể và thường kéo dài trong bốn năm. Ngoài ra còn có Hochschulen về nghệ thuật và âm nhạc.
Ngoài ra còn có nhiều trường tư thục cung cấp các chương trình cấp bằng khác nhau trong nhiều môn học khác nhau. Nhiều trường trong số này cung cấp hướng dẫn bằng tiếng Anh.
Xem thêm về hệ thống giáo dục Đức bậc đại học.
